Ασφαλής πλοήγηση Η πλοήγηση στις σελίδες του παγκοσμίου ιστού πραγματοποιείται μέσω ενός φυλλομετρητή (Internet Explorer Web browser) και απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή από το χρήστη τόσο για την ασφάλεια των προσωπικών του δεδομένων όσο και για την ασφάλεια του υπολογιστή που χρησιμοποιεί.
Τα μέτρα τα οποία μπορεί να ληφθούν για να εξασφαλίσουν την όσο το δυνατόν ασφαλέστερη πλοήγηση στις σελίδες του παγκοσμίου ιστού εξαρτώνται είτε από τις υπηρεσίες που μπορεί να προσφέρει ο παροχέας σύνδεσης (Internet provider) ή/και τις ενέργειες που κάνει ο ίδιος ο χρήστης.
Οι ενέργειες του χρήστη περιλαμβάνουν την εγκατάσταση προγραμμάτων ασφαλείας στον υπολογιστή, την τακτική ενημέρωση του λειτουργικού συστήματος και των λογισμικών και την παραμετροποίηση του φυλλομετρητή. Θα πρέπει επίσης να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στις ιστοσελίδες που επισκέπτονται, στα αρχεία που κατεβάζουν (download) στον υπολογιστή τους και στις απαντήσεις που δίνονται σε αναδυόμενα παράθυρα (pop-up windows).
Τι είναι το κατέβασμα αρχείων (download); Το Download είναι η διαδικασία απόκτησης (μέσω μεταφοράς) αρχείων στον προσωπικό μας υπολογιστή από κάποιον άλλον υπολογιστή ή
ιστοσελίδα μέσω του διαδικτύου. To Download είναι συνώνυμο με τη λέξη “λήψη”, ενώ το Upload είναι συνώνυμο με τη λέξη “μετάδοση”.
Στη διαδικασία λήψης αρχείων περιλαμβάνονται η εγκατάσταση προγραμμάτων, το άνοιγμα και η λήψη εικόνων, εγγράφων Word,
λογιστικών φύλλων Excel ή μεταφορά μουσικών ή άλλων αρχείων.
Η διαδικασία της τοπικής αποθήκευσης προγραμμάτων στον προσωπικό σας υπολογιστή από το διαδίκτυο πρέπει να γίνεται με πολλή προσοχή διότι ενδέχεται τα προγράμματα αυτά να είναι μολυσμένα με ιούς, ή να αποτελούν τα ίδια ιούς που μπορούν να καταστρέψουν τα αρχεία του υπολογιστή σας. Για την αποφυγή τέτοιων προβλημάτων θα πρέπει
προτού κατεβάσουμε οποιοδήποτε αρχείο από μια ιστοσελίδα ή από ένα ηλεκτρονικό μήνυμα, να βεβαιωνόμαστε για την εγκυρότητα της ιστοσελίδας και την αξιοπιστία του αποστολέα. Ειδικά όσον αφορά τα ηλεκτρονικά μηνύματα δεν θα πρέπει να ανοίγουμε ή να κατεβάζουμε αρχεία από αγνώστους ή αρχεία αγνώστου περιεχομένου.
Αναζήτηση πληροφοριών Η τεράστια «δεξαμενή» πληροφοριών και εργαλείων του διαδικτύου είναι διάσπαρτη σε δισεκατομμύρια ιστοσελίδες που πρακτικά είναι αδύνατον να ερευνηθούν από το χρήστη χωρίς τη βοήθεια εξειδικευμένων προγραμμάτων, όπως οι μηχανές αναζήτησης. Οι μηχανές αναζήτησης χρησιμοποιούν ειδικά προγράμματα, τις λεγόμενες «αράχνες» (spiders), τα οποία «χτενίζουν» τις ιστοσελίδες αναζητώντας κείμενα και διευθύνσεις πληροφοριών με τα οποία δημιουργούν και διαχειρίζονται πολύπλοκα ευρετήρια πληροφοριών. Τα αποτελέσματα μιας αναζήτησης ανακτώνται με τη χρήση των ευρετηρίων αυτών.
Blogs Τα blogs ή ιστολόγια, όπως λέγονται στα Ελληνικά, είναι εικονικά σημειωματάρια που μπορούν να δημιουργηθούν και να δημοσιευθούν στο διαδίκτυο πολύ εύκολα από οποιονδήποτε, καθώς η δημιουργία τους δεν απαιτεί εξειδικευμένες τεχνικές γνώσεις. Τα παιδιά θα πρέπει να διατηρούν τις επιφυλάξεις τους σχετικά με την αξιοπιστία των πληροφοριών που δημοσιεύονται στα blogs γιατί πολύ συχνά σε αυτά εκφράζονται γνώμες και προσωπικές απόψεις του εκάστοτε συγγραφέα.
Εάν ένα παιδί αποφασίσει να δημιουργήσει το δικό του blog θα πρέπει να προσέχει τι δημοσιεύει. Η δημοσίευση προσωπικών στοιχείων, φωτογραφιών και άλλων πληροφοριών, αφήνει ανεξέλεγκτη την πρόσβαση σε προσωπικά δεδομένα από οποιονδήποτε χρήστη του διαδικτύου. Αυτό σημαίνει ότι μεταξύ άλλων και επιτήδειοι μπορούν απλά και χωρίς κόπο να μάθουν λεπτομέρειες για το παιδί και τους φίλους του, τις συνήθειές του, τα χόμπι του, τις αγαπημένες ασχολίες του κ.λ.π.
Η προστασία κατά την πλοήγηση και το νομικό πλαίσιο Η ελευθερία της έκφρασης, της πληροφόρησης, της επικοινωνίας αλλά και γενικότερα της ανάπτυξης της προσωπικότητας καθώς επίσης και η προστασία της ιδιωτικής ζωής, είναι από τα σημαντικότερα δικαιώματα των πολιτών και τα οποία κατοχυρώνονται από Ευρωπαϊκές και Διεθνείς νομοθεσίες. Όποιος με πρόθεση παράγει, προσφέρει, πωλεί ή με οποιοδήποτε τρόπο διαθέτει, διανέμει, διαβιβάζει, αγοράζει, προμηθεύεται ή κατέχει υλικό παιδικής πορνογραφίας ή διαδίδει πληροφορίες σχετικά με την τέλεση των παραπάνω πράξεων δια συστήματος ηλεκτρονικού υπολογιστή ή με τη χρήση διαδικτύου, τιμωρείται με αυστηρές ποινές.
Επίσης, είναι γνωστό ότι οι νέοι πολύ συχνά χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για να κατεβάσουν στον υπολογιστή τους και να ανταλλάξουν μουσική, ταινίες ακόμη και προγράμματα. Θα πρέπει όμως να γνωρίζουν ότι οι δημιουργοί ενός έργου (φωτογραφία, βίντεο, μουσική, λογισμικό) έχουν τα πνευματικά δικαιώματα (copyrights) της προσωρινής ή μόνιμης χρήσης, αντιγραφής ή αναπαραγωγής με οποιοδήποτε τρόπο και σε οποιοδήποτε μέσο.
Θα πρέπει επίσης τα παιδιά να καταλάβουν ότι δεν μπορούν να «ανεβάζουν» στο διαδίκτυο φωτογραφίες, βίντεο, μουσική και άλλα αρχεία χωρίς την άδεια του δημιουργού τους. Ακόμα και αν το ίδιο το παιδί έχει δημιουργήσει ένα βίντεο ή μια φωτογραφία θα πρέπει, προτού τα δημοσιεύσει στο διαδίκτυο, να έχει την άδεια των συμμετεχόντων στο συγκεκριμένο ψηφιακό μέσο.
Διαδικτυακοί διαφθορείς Το διαδίκτυο αποτελεί τον πλέον κατάλληλο χώρο δράσης για επιτήδειους διαφθορείς, οι οποίοι μέσω των ομάδων συζήτησης επιδιώκουν τη συνομιλία με ανήλικους χρήστες. Η ανωνυμία του διαδικτύου ευνοεί τη γρήγορη ανάπτυξη πίστης και οικειότητας. Το γεγονός ότι πρόκειται για δημόσιους χώρους διαδικτυακής επικοινωνίας, που επιτρέπουν την ανωνυμία, δημιουργεί την ψευδαίσθηση της ασφάλειας και παρασύρει τα παιδιά.
Οι διαφθορείς εκμεταλλεύονται την ανωνυμία τους για να δημιουργήσουν διαδικτυακές σχέσεις με τα άπειρα νεαρά άτομα. Έρχονται σε επαφή με τα παιδιά μέσω συζητήσεων σε δωμάτια συνομιλίας, μέσω άμεσων μηνυμάτων ή μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Προσπαθούν να παρασύρουν σταδιακά το θύμα τους μέσω της προσοχής, της στοργής, της ευγένειας, ακόμη και μέσω δώρων αφού συχνά επενδύουν σημαντικό χρόνο, χρήμα και ενέργεια σε αυτήν τους την προσπάθεια. Για να κάμψουν τις αναστολές των νεαρών ατόμων, σταδιακά εισάγουν σεξουαλικό περιεχόμενο στις συζητήσεις τους ή προβάλλουν σεξουαλικά ακατάλληλο υλικό.
Πώς μπορούμε να μειώσουμε τον κίνδυνο των διαδικτυακών διαφθορέων
Μιλήστε στο παιδί σας σχετικά με τους σεξουαλικούς διαφθορείς
και τους πιθανούς κινδύνους που κρύβει το διαδίκτυο.
Εάν τα παιδιά σας συμμετέχουν σε δωμάτια συνομιλιών, φροντίστε να γνωρίζετε ποια επισκέπτονται και με ποιον συζητούν. Παρακολουθήστε κι εσείς οι ίδιοι τις περιοχές αυτές για να δείτε το είδος των συζητήσεων που διεξάγονται.
Πείτε στα παιδιά σας να μην απαντούν ποτέ σε άμεσα μηνύματα ή σε μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από αγνώστους. Εάν τα παιδιά σας χρησιμοποιούν υπολογιστές σε χώρους εκτός της επίβλεψής σας, όπως δημόσιες βιβλιοθήκες, σχολείο ή στα σπίτια φίλων, μάθετε ποια προστατευτικά μέτρα χρησιμοποιούνται στους υπολογιστές.
Εάν όλες οι προφυλάξεις αποτύχουν και τα παιδιά σας συναντήσουν κάποιον διαδικτυακό διαφθορέα, μην τα κατηγορήσετε. Η ευθύνη είναι αποκλειστικά του διαφθορέα. Δράστε αποφασιστικά, ώστε να σταματήσετε την περαιτέρω επαφή του παιδιού σας με το άτομο αυτό.
Έλεγχος των διαδικτυακών τοποθεσιών που επισκέπτεται ένα παιδί Υπάρχουν τρόποι για να ελέγξετε τις διαδικτυακές τοποθεσίεςπου έχει επισκεφτεί το παιδί σας, αλλά έχετε υπόψη ότι τα παιδιά που γνωρίζουν καλά τους υπολογιστές, γνωρίζουν και τον τρόπο να καλύπτουν τα ίχνη τους στο διαδίκτυο.
Τα προγράμματα πλοήγησης, όπως ο Internet Explorer της Microsoft, τηρούν συνήθως, ένα ιστορικό των τελευταίων διαδικτυακών τοποθεσιών (ιστοσελίδων) που επισκεφθήκατε. Για να ελέγξετε τις ιστοσελίδες που επισκέπτονται τα παιδιά σας, χρησιμοποιείτε το κουμπί Ιστορικού (History Button) που διαθέτουν οι περισσότερες εκδόσεις του Internet Explorer στην επάνω γραμμή εργαλείων (toolbar). Κάντε διπλό κλικ σε οποιοδήποτε στοιχείο του καταλόγου ιστορικού και θα προβληθεί η διαδικτυακή τοποθεσία.
Τα προγράμματα πλοήγησης δημιουργούν επίσης προσωρινά αντίγραφα των ιστοσελίδων, γνωστά ως αρχεία προσωρινής αποθήκευσης και τα αποθηκεύουν στον υπολογιστή σας. Για να προβάλετε τα προσωρινά αρχεία του Internet Explorer:
1. Στον Internet Explorer, κάντε κλικ στο μενού Tools (Εργαλεία) και επιλέξτε Internet Options (Επιλογές Internet).
2. Στην καρτέλα General (Γενικά), στην περιοχή Temporary Internet Files (Προσωρινά Αρχεία Internet), κάντε κλικ στο κουμπί Settings (Ρυθμίσεις).
3. Στην περιοχή Temporary Internet files folder (Φάκελος προσωρινών αρχείων Internet), κάντε κλικ στο κουμπί View Files (Προβολή αρχείων).
Θα πρέπει να δείτε έναν κατάλογο με τις ιστοσελίδες που εσείς ή το παιδί σας επισκεφτήκατε πρόσφατα, καθώς επίσης και εικόνες που είδατε ή αρχεία cookies που αποθηκεύτηκαν στον υπολογιστή σας.
Το cookie είναι ένα μικρό αρχείο το οποίο τοποθετείται στο σκληρό δίσκο του υπολογιστή του χρήστη από κάποιες ιστοσελίδες, μόλις ο χρήστης επισκεφτεί την συγκεκριμένη ιστοσελίδα. Το cookie καταγράφει προσωπικά στοιχεία του χρήστη, που χρησιμοποιούνται από τις ιστοσελίδες για να τον διευκολύνουν στην πλοήγησή του.
Υπάρχουν, επίσης, πολλά είδη προγραμμάτων λογισμικού που σας επιτρέπουν να παρακολουθήσετε τις διάφορες δραστηριότητες στο διαδίκτυο π.χ. το MSN Premium παρέχει μια συλλογή λειτουργιών γονικού ελέγχου, οι οποίες σας επιτρέπουν να φιλτράρετε το περιεχόμενο του διαδικτύου και σας στέλνει μια εβδομαδιαία αναφορά με λεπτομέρειες για τις τοποθεσίες που επισκέφτηκαν τα παιδιά σας στο διαδίκτυο, τους ανθρώπους με τους οποίους συνομίλησαν και πολλά άλλα.
Πώς θα βοηθήσετε τα παιδιά να εντοπίζουν την παραπληροφόρηση Το διαδίκτυο παρέχει ανεξάντλητους πόρους και ευκαιρίες μάθησης. Περιέχει, όμως, και πάρα πολλές πληροφορίες που μπορεί να μην είναι ούτε ωφέλιμες ούτε αξιόπιστες. Οι χρήστες θα πρέπει να αναπτύξουν ικανότητες κριτικής σκέψης, ώστε να κρίνουν την ακρίβεια των πληροφοριών αυτών. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα παιδιά, που συνήθως πιστεύουν πως "Εάν είναι στο διαδίκτυο, πρέπει να είναι αλήθεια".
Μάθετε στα παιδιά σας ότι ο καθένας μπορεί να δημιουργήσει μια διαδικτυακή τοποθεσία και να καταχωρήσει περιεχόμενο, χωρίς να τον ελέγχει κανείς. Μάθετε τα παιδιά σας να χρησιμοποιούν μεγάλο εύρος πηγών πληροφοριών και να ελέγχουν, να αμφισβητούν και να διασταυρώνουν όσα βλέπουν στο διαδίκτυο. Διδάξτε στα παιδιά σας αποτελεσματικές τεχνικές για την εύρεση πληροφοριών στο διαδίκτυο έτσι ώστε να βελτιωθεί σημαντικά η ικανότητά τους να βρίσκουν ποιοτικές πληροφορίες.
Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας - Υπηρεσία Διαδικτύου και Επικοινωνίας
